ЖАҢАЛЫҚТАР
Тұрғын: Әйелімді Қытайға қайтармасын
Алматы облысының тұрғыны Уәли Сіләм әйелін “Қорғас кеден бекетін заңсыз бұзып өтті” деген айыппен Қазақстанның ұлттық қауіпсіздік комитеті (ҰҚК) өкілдері алып кеткенін айтады.
Оның айтуынша, 21 сәуір күні күндіз өздерін “ҰҚК өкіліміз” деп таныстырған екі азамат Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданы Бәйдібек ауылында орналасқан үйіне келіп, әйелі Сайрангүл Сауытбекті «бірнеше сауал қоямыз және құжаттарыңды бітіріп беруге көмектесеміз» деп алып кеткен. Алайда Қорғас кеден бекетіне барғаннан кейін оның шекараны заңсыз бұзып өткенін айтып, ол жерде ұстап алып қалған.
- Әйелім Сайрангүл Сауытбек сәуір айында Қытайдан келді. Өзім 2016 жылы Қазақстанға келгенмін. 2017 жылдан Қазақстан азаматымын. Бірақ әйелім мемлекеттік қызметте істегендіктен оның жеке құжаттарын сақшылар тартып алған болатын. Содан бері Қазақстанға келе алмады. Бірақ сәуір айында шекарадан өтіп келді. Ал құжатсыз қалай өткенін өзім де білмеймін. Маған да айтпады, - дейді Уәли Сіләм 25 мамырда Алматыда бір топ белсенді қатысқан баспасөз мәслихатында.
Ол әйелінің Қорғас кеден бекетіндегі “бір күндік визасыз режимді” пайдаланып, Қазақстан жағына қарай өтіп кетсе керек деп жорамал жасайды.
Уәли Сіләмнің пікірінше, Қытай билігі Сайрангүл Сауытбекті “заңсыз шекараны кесті” деп айыптап отырғандықтан және оның әлі Қазақстан азаматтығын алып үлгермегендіктен арнайы органдардың оны көрші елге экстрадициялау мүмкін екенін айтады.
- Бұған жол беруге болмайды. Әйелімді Қытайға бермесін. Егер заңсыз шекарадан өткен болса, оны Қазақстанда соттасын, - деді Уәли Сіләм.
Ол ақпарат құралдары арқылы Қазақстан билігінен мәселені шешіп беруді сұрап отыр.
Уәли Сіләм мен Сайрангүл Сіләмнің кәмелеттік жасқа толмаған екі баласы бар. Олар да бүгінгі баспасөз мәслихатына келген. Балалары Қазақстан азаматтары.
Сайрангүл Сіләм Қытайдың Моңғолкүре ауданында тұрған. Балабақшада меңгеруші боп жұмыс істеген.
Азаттық тілшісі ҰҚК-не хабарласқан әзірге, нақты жауап ала алмады.
Бұған дейін Қытай қазақтарының қысым көріп жатқаны туралы көп ақпарат шықты. Қытайда қазақтардың қысым көре бастағаны туралы 2017 жылдың сәуір айынан бастап хабарлана бастаған болатын. Былтыр Астанада өткен Дүниежүзі қазақтарының құрылтайы кезінде германиялық қазақ Өмірхан Алтын бұл мәселені Қазақстан президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың алдында көтерген.
Назарбаев Шыңжаңда қамалған қазақстандықтардың мәселесін шешуді Сыртқы істер министрлігіне тапсырған. Қазақстан Сыртқы істер министрлігі бұған дейін берген сирек комментарийлерінде Қытайда қамалған қазақстандықтардың бар екенін растап, оларды босату бойынша Пекинге нота жолдағанын, Шыңжаң өлкесінің жетекшілігімен келіссөз жүргізгенін айтқан. Бұл әрекеттің нәтижесі туралы Азаттық бүгінге дейін Қазақстанның Сыртқы істер министрлігіне де, Қытайдың елшілігіне да бірнеше ресми хат жолдап, сауалдарына жауап ала алмай отыр.
Қазақтар Қытайдың Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық өлкесінің Іле-Қазақ автономиялық облысына қарасты аудандары мен қалаларында, Алтай, Тарбағатай аймақтарында, бұлардан басқа тағы бірнеше өңірлердегі қазақ автономиялық аудандарында, Үрімжі қаласында көбірек шоғырланған. Қытайдың 2000 жылы жүргізген халық санағы мәліметтері бойынша, елдегі этникалық қазақтар саны 1 миллион 250 мың болған.
Басқа да жаңалықтар
"Бипэк Авто – Азия Авто" бұрынғы басшыларына сырттай үкім оқылды
Өскемен сотында "Бипэк Авто – Азия Авто" компаниялар тобының бұрынғы басшылары Анатолий Балушкин мен Ерік Сағымбаевқа сырттай үкім оқылды. Екеуі алаяқтық және салықтан жалтару баптары бойынша кінәлі деп танылып, Балушкин – 9 жыл түрме, Сағымбаев 8 жыл 6 айға бас бостандығынан айырылды деп жазды жергілікті БАҚ.
Балушкинге 190-бап ("Алаяқтық") 4-бөлік 2-тармағы бойынша айып тағылған. 9 жыл түрме жазасынан бөлек, ол 10 жыл коммерциялық ұйымдарда басшылық қызметін атқару құқығынан айырылған. Сағымбаев "Алаяқтық" және "Салықтан жалтару" баптары бойынша кінәлі танылған. Сот үкімі бойынша ол да он жыл коммерциялық ұйымдарда қызмет атқару құқығынан айырылды.
Ақпаратқа қарағанда, 2020 жылы "Бипэк Авто – Азия Авто" холдингі Өскеменде автомобиль зауытын салуы керек болған. Мемлекет 174 миллиард теңге көлемінде салық және кеден жеңілдіктерін беріп, қолдау көрсеткен, алайда холдинг келісімшартты орындамаған деп айтылады. Сол жылдары компания аталған жоба түрлі себептермен жүзеге аспағанын мәлімдеген. Арасында көлік нарығының қысқаруы, теңге бағамының тұрақсыздығы және қаржымен байланысты қиындықтар да бар.
2021 жылдың тамызында Қазақстан билігі "Бипэк Авто — Азия Авто" компаниялар тобы директорлар кеңесінің төрағасы Анатолий Балушкинге іздеу жарияланғанын хабарлаған. Қазақстан соты оны қамауға алу жөнінде сырттай санкция берген. Балушкин мен оның командасы сот шешіміне қарсы бірнеше рет шағым түсірген. "Азия-Авто" екі мыңнан астам қызметкерін таратып, кәсіпорын кейбір бағыттарын жапқан. Балушкин 2020 жылы өткізген баспасөз конференциясында "үш зауытқа да толық тексеріс жүргізіп, кімнің мемлекеттің қандай ақшасын алғанын, қайда қалай салғанын" көргісі келетінін айтқан.
Лавров территориялық тұтастық мәселесі бойынша Тоқаевтың пікірімен келіспейтінін айтты
Ресей сыртқы істер министрі Сергей Лавров "Коммерсантъ" басылымына берген сұхбатында Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың территориялық тұтастықты сақтауға басымдық беру қажеттігі туралы тұжырымымен келіспейтінін, БҰҰ Жарғысында ұлттардың өзін-өзі анықтау құқығы да қарастырылғанын айтты.
2022 жылы маусымда Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Санкт-Петербург халықаралық экономикалық форумында БҰҰ-ның өзін-өзі анықтау және территориялық тұтастық туралы принциптері қайшылықта екенін, территориялық тұтастықты сақтамау көптеген елдердің жанжалдасуына апаратынын, сол себепті Қазақстан Донецк және Луганск халық республикаларының тәуелсіздігін мойындамайтынын айтқан еді.
"Мен онымен келіспеймін. Біз содан кейін қазақстандық достарымызға өз позициямызды түсіндірдік. Ол [Қазақстан президенті] үшін тек территориялық тұтастық құқығы ғана бар. Қайталап айтамын: егер БҰҰ мүшесі болсаңыз, онда Жарғыны тұтас құрметтеуге тиіссіз" деді Лавров сұхбатта.
Оның айтуынша, "территориялық тұтастық үкіметі сол аумақта тұратын барлық ұлтты білдіретін мемлекеттерде сақталады".
2022 жылы маусымда Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Санкт-Петербург экономикалық форумында егер ұлттардың өзін-өзін анықтау құқығы жүзеге асырылса, әлемде 193 мемлекеттің орнына 500 немесе 600 мемлекет болатын еді, яғни хаос болады деп айтқан еді.
"Сол себепті біз Тайвань, Косово, Оңтүстік Осетия, Абхазияны мойындамаймыз. Және бұл принцип біздің ойымызша, Луганск және Донецк сияқты квазимемлекеттік аумақтарға да қолданылады" деді Тоқаев.
2022 жылы ақпанда Ресей Украинаға басып кірерден бірнеше күн бұрын Владимир Путин Донецк халық республикасы мен Луганск халық республикаларының тәуелсіздігін мойындау туралы шешім шығарған. Халықаралық қауымдастық Украинаның шығысында өзін республика жариялап алған ДХР мен ЛХР-дың тәуелсіздігін мойындамаған.
Reuters және OSС: Ресей әскері Солтүстік Корея қару-жарағына тәуелді
Украинаны атқылап жатқан Ресей әскері қолданатын артиллериялардың 50-100 пайызы Солтүстік Кореядан әкелінген. Бұл жөнінде Reuters агенттігі мен британдық Open Source Centre ұйымының ортақ зерттеуіне сүйенген "Важные истории" жазды.
Солтүстік Корея Ресейге 2023 жылдың қыркүйегінен бастап қару-жарақ жеткізе бастаған. Оның алдында шілдеде сол кездегі Ресей қорғаныс министрі Сергей Шойгу Пхеньянға барған. Украина бас барлау басқармасының мәліметінше, пакет құрамында дүркіндете ататын 120 жүйе, өздігімен жүретін 120 артиллериялық қондырғы, 145 баллистикалық ракета мен 122 мм және 152 мм калибрлі артиллериялық снарядтар бар. Reuters мұны "Ресейге жеткізілген қомақты тіке әскери көмек" деп атайды.
2023 жылдың қыркүйегі мен 2025 жылдың 17 наурызына дейін ресейлік «Ангара», «Мария», «Майя-1» және «Леди Р» жүк кемелері Солтүстік Кореяның Раджин портынан ресейлік Дунай және "Восточный" порттарына 64 рет әскери жүк жеткізген. Спутник деректеріне сүйенсек, онда кемінде 15 809 контейнер болған. Бұған қоса, Солтүстік Корея жүгі Приморьедегі Туманная өзені арқылы "Достық" көпірімен тасымалданған.
Ең көп тауар жеткізу 2024 жылы қаңтарда тіркелген: айына жеті партия. Қазір жүк кемелері айына шамамен үш партиядан снарядтар жіберіп жатыр.
Сарапшылардың бағалауынша, 4-6 миллионға дейін артиллериялық снаряд контейнерлермен тасымалданған болуы мүмкін. Батыс және украин шенеуніктерінің мәліметінше, 2024 жылы Ресей 2–2,3 млн снаряд шығарған және алдағы уақытта 3 миллионға дейін арттыруды жоспарлап отыр.
Снарядтар теміржол арқылы Ресей мен Украина шекарасына жақын қоймаларға, негізінен Тихорецк қаласына тасымалданады.
Украина бас барлау басқармасының мәліметінше, Ресей әскері соғыста қолданған снарядтардың 50 пайызын Пхеньян қамтамасыз етеді. Журналистердің қолына түскен Ресей қорғаныс министрлігінің ішкі құжаттарында Ресей әскерінің кейбір бөлімдері қолданған артиллериялық снарядтардың 75-100 пайызы Солтүстік Кореяда жасалғаны жазылған.
2023 жылы екі жақта да артиллериялық снарядтар қоры таусылып, Украина батыс одақтастарынан дер кезінде қолдау таба алмаған еді: ЕО-ның снаряд өндірісі мұндай салмаққа шыдай алмайды. Әскери сарапшы Конрад Музыканың пікірінше, 2023 жылдың соңынан бері Ресей қарулы күштері "Солтүстік Кореяның арқасында ғана" Украинаны үзіліссіз атқылай алған. 2024 жылдың сәуірінде Владимир Зеленский тараптардың қару-жарақ теңсіздігі туралы айтып, Украина қарулы күштері қолданған әрбір снарядқа 10 ресейлік снаряд келетінін мәлімдеген.
2023 жылдың соңынан бері Ресей Украина қалаларына солтүстіккореялық KN-23 және KN-24 баллистикалық ракеталарымен соққы жасап келеді. Бастапқыда бұл ракеталардың дәлдігі төмен болатын. Кейінгі кездері Солтүстік Корея шығарған ракеталар көздеген нысанасынан 50-100 метр аулаққа түсіп жатыр.
Черногория соты құқық қорғаушы Дина Смайылованы босатты
Черногория соты қазақстандық құқық қорғаушы Дина Смайылованы (Дина Таңсәрі) қамаудан босатты. Оны ұстауға Қазақстан билігі өтініш берген. Елде оның үстінен бірнеше іс қозғалып, іздеу жарияланған.
Қазақстанда тұрмыстық зорлық-зомбылықтан зардап шеккен әйелдерге құқықтық көмек көрсететінін "НеМолчи.kz" қорының жетекшісі 14 сәуірде Черногорияның Будва қаласында қамауға алынған. Оны Қазақстанға экстрадициялау жайы 15 сәуір күні сотта қаралатыны айтылған.
Сот отырысынан соң Дина Смайылова сыртқа шығып, Азаттықтың Балқан қызметі тілшісіне сұхбат берді. Құқық қорғаушының айтуынша, оны қолына кісен салып уақытша қамау изоляторына қамап, бір тәуліктей ұстаған.
Подгорица Жоғарғы сотында Дина Смайыловаға қатысты бұлтартпау шарасы анықталған. Өзінің айтуынша, сот оның және адвокатының уәжін тыңдап, ісі қаралып жатқанда "паспортын алып қою туралы" шешім шығарған.
Адвокат Долибор Томовичтің айтуынша, Смайылова Черногориядан саяси баспана сұрап, 2023 жылы қазанда арыз берген. Онымен екі бірдей сұхбат өткен, бірақ арызы әлі қаралып жатыр. Бұл бойынша бірнеше айда шешім шығуы тиіс.
Өзін қолдаған жұртқа алғыс айтқан Дина Смайылова Қазақстан билігі өзін әйел құқықтарын белсенді түрде қорғағаны үшін қудалап жатқанын айтты.
"Саяси баспана туралы өтініш Қазақстан үкіметі [Смайылованы] экстрадициялау және ұстау туралы өтініш берерден бұрын жазылған. Сондықтан ол Қазақстанға экстрадицияланған жағдайда қудалануы мүмкін деген күдік орынды" деді адвокат.
Бұл оқиға бойынша Қазақстан билігі әзірге ешқандай комментарий бермеді.
Смайылова құрған "НеМолчи.kz" қоғамдық қоры Қазақстандағы тұрмыстық зорлық-зомбылықтан зардап шеккендердің құқығын қорғаумен айналысады. Қор анықтаған зорлық-зомбылық оқиғалары Қазақстанда резонанс тудырған. "НеМолчи.kz" тұрмыстық және жыныстық зорлық көрген әйелдерге мыңдаған онлайн кеңес берген. Қор жұмысы нәтижесінде жыныстық зорлық көрсетті деп айып тағылған ондаған адам сотталды. Ондаған полицей әрекетсіздік және жұмысқа немқұрайлы қарағаны үшін жауапқа тартылып, 200-ден астам полицей тәртіптік жазаға тартылды.
Қазақстанның ішкі істер министрлігі 2023 жылдың соңында Дина Смайылованың үстінен алты қылмыстық іс қозғалғанын, олардың арасында "алаяқтық", "көрінеу жалған ақпарат тарату" мен "жеке өмірге қол сұқпау құқығын бұзу" баптары барын мәлімдеген. Прокуратура қор мен Смайылованың есепшоттарын бұғаттаған.
Смайылова үш жылдан аса уақыттан бері отбасымен бірге шетелде тұрып жатыр. Қазақстан оған халықаралық іздеу жариялаған еді.
Смайылова бұған дейін әлеуметтік желіде "НеМолчи.kz" қорына ақша аударған қазақстандықтарды полиция тергеуге шақырып, алаяқтық туралы арыз жазуға көндіруге тырысып жатқанын айтқан. Оның ойынша, билік тұрмыстық зорлық-зомбылық мәселесін көтерген қорды жапқысы келеді.
Ал Human Right Watch ұйымы "Биліктің Смайыловаға қарсы белсенді іс-қимылға көшуі − қылмыстық әрекетті жоюдан гөрі оның ұйымының заңды жұмысын қаралау әрекетіне көбірек ұқсайды" деп, істі әділ тергеуге шақырған.
Украина президенті Еуроодақ лидерлерін 9 мамырда Киевке келуге шақырды
Украина президенті Владимир Зеленский Еуроодақ лидерлерін биыл 9 мамырда Киевке келіп қайтуға шақырды. Украинаның сыртқы істер министрі Андрей Сибига дүйсенбі, 14 сәуірде Люксембургтегі кездесуде Еуроодақ елдерінің сыртқы істер министрлеріне жеткізген ресми шақыруда оның мақсаты – "Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі Еуропадағы ең ірі агрессияға қарсы бірлік пен табандылықты паш ету" деп көрсетілген. Бұл туралы Politico хабарлады. Басылым дәл сол күні, 9 мамырда, Ресей астанасында нацизмге қарсы соғыстағы жеңістің 80 жылдығына арналған парад өтпекші екенін, оған әлемнің көптеген елдерінің басшылары шақырылғанын жазған.
Ресей Украинаға қарсы кең ауқымды басқыншылық соғыс бастағаннан кейін Киев Жеңіс күні мерекесін 8 мамырға ауыстырған. Еуропада көптеген ел Жеңіс мерекесін осы күні атап өтеді. Ал 9 мамырды Жеңіс күні ретінде мерекелеу – Совет одағынан қалған дәстүр. Қазір Ресей және онымен бірге бұрын Совет одағы құрамында болған елдердің көпшілігі, соның ішінде Қазақстан да Жеңіс мейрамын 9 мамырда атап өтеді.
Қазір Украинада 9 мамыр ресми түрде Еуропа күні ретінде мерекеленеді. Бұған дейінгі жылдары дәл осы күні Киевке Еуроодақ басшылары барған, мысалы, Еурокомиссия жетекшісі Урсула фон дер Ляйен де Украина астанасында болған.
Биыл Мәскеуде 9 мамыр күні өтетін парадқа бірқатар мемлекеттердің басшылары қатыспақ. Олардың арасында Ресейдің Украинаға қарсы соғысына бейтараптығын танытқан Қытай, Үндістан, Бразилия, Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығына (ТМД) мүше бірқатар елдердің (арасында Қазақстан да бар), сонымен бірге Еуроодақ құрамындағы Словакия мен Еуроодаққа кандидат ел Сербияның ресми өкілдері Мәскеуге бармақшы. Еуроодақ басшылығында Мәскеудегі парадқа еуропалық елдерден басшы тұлғалардың қатысқанына қарсы болып отырғандар бар. Еуроодақтың сыртқы саясат жөніндегі жоғарғы өкілі Кая Каллас мәлімдеме жасап, Еуроодақта Мәскеудегі шараға қатысатын, әсіресе кандидат елдердің басшыларының қылығын құп көрмейтінін ескертті. Каллас еуропалық лидерлерді Мәскеуге емес, Киевке баруға шақырды.
Калластың мәлімдемесі Ресей мемлекеттік думасының төрағасы Вячеслав Володиннің шамына тиді. Telegram әлеуметтік желісінде "Калласты лауазымынан босатып, БҰҰ-ның халықаралық трибуналына беру керек" деп жазған Володин Калласты Германияға қарсы соғысқан совет жауынгерлерінің "аруағын қорлады" деп айыптады.
- 15 сәуірде президент Владимир Зеленский Украина Жоғарғы Радасына елдегі әскери жағдай мен мобилизацияны 9 мамырдан бастап тағы 90 күнге ұзарту туралы заң жобасын ұсынғаны белгілі болды.
БАҚ: АҚШ мемлекеттік департаментінің бюджеті екі есе қысқаруы мүмкін
АҚШ президенті Дональд Трамптың әкімшілігі Мемлекеттік департаменттің бюджетін 50 пайызға қысқартуды жоспарлап отыр. Бұл туралы New York Times газетіне белгілі болған қызмет құжатында айтылған.
Ол жоспарға сәйкес, әсіресе БҰҰ мен НАТО-ны қаржыландыру ауқымды көлемде қысқаруы мүмкін. АҚШ халықаралық бітімгерлік операцияларына қаржылай қолдау көрсетуді толығымен доғарып, Мемлекеттік департамент қаржыландыратын мәдени алмасу мен білім беру бағдарламаларын тоқтатуы ықтимал. Бұған қоса гуманитарлық көмекке және денсаулық сақтау саласымен байланысты жобаларға, соның ішінде кедей елдерге дәрі-дәрмектер мен вакциналар сатып алуға бөлінетін қаражаттың да жартысы қысқаруы мүмкін. Мемлекеттік департаменттің биылғы бюджеті 54 миллиард доллардан 28 миллиард долларға дейін азайту жоспарланған.
Басылымның Мемлекеттік департаменттегі дереккөздерінің түсіндіруінше, бұл жоспарлар Ақ үйдің барлық министрліктер мен мемлекеттік мекемелерге бюджетін ауқымды көлемде қысқарту жөнінде қойған талабына сәйкес әзірленген. Трамп әкімшілігі жақын арада Конгреске келесі жылға арналған мемлекеттік бюджет жобасын енгізеді, онда мемлекеттік шығыстарды айтарлықтай қысқарту көзделген деп жазды басылым.
Ақ үйдің бюджетке байланысты сұранысын Конгресс мақұлдауы керек, алайда конгрессмендер арасында халықаралық бағдарламаларға қаржы бөлуді күрт қысқартуға қарсылар көп. Бірнеше демократ сенатор Ақ үйдің ұсыныстарын сынға алып, қарсы шықты. "Еуропада соғыс болып жатқан кезде, құрлықтың қауіпсіздігіне төнген қатер артып тұрған шақта НАТО-ға қаржылай қолдау көрсетуді не себепті қысқартуымыз керек?" - деп мәлімдеді Сенаттың халықаралық қатынастар комитетінің жетекшісі, демократ Джин Шахин.
Сонымен қатар, Трамп әкімшілігі Мемлекеттік департаментте жедел халықаралық гуманитарлық көмек көрсететін арнаулы бөлім құруға деп 4 миллиард доллар сұрамақшы.
АҚШ білім министрлігі Гарвардқа бөлінген 2,2 млрд доллардың гранттарын тоқтатуды ұйғарды
АҚШ білім министрлігі Гарвард университетіне бөлінген 2,2 миллиард доллардан астам соманың гранттары мен 60 миллион доллардың келісімшарттарын тоқтататынын мәлімдеді. Оқу орны Ақ үйдің антисемитизммен күреске бағытталған делінетін талаптарын орындаудан бас тартқаннан кейін білім министрлік осындай шешім қабылдаған.
"Антисемитизммен күрес жөніндегі біріккен мақсатты топ Гарвард университетіне арналған 2,2 миллиард доллар көлеміндегі ұзақ мерзімді гранттар мен 60 миллион доллардың ұзақ мерзімді келісімшарттарын тоқтатып қоятынын хабарлайды", – деп жазылған АҚШ білім министрлігі сайтындағы хабарламада.
"Оқу үрдісінің бұзылуынан кейінгі жылдары кампустар жапа шеккен, мұндай жағдай мүлде жараспайды. Еврей студенттерге қысым көрсетуге жол беруге болмайды. Элиталық университеттер салық төлеушілердің қолдауы жалғассын десе, бұл мәселеге мән беріп қарап, маңызды өзгерістер енгізу жауапкершілігін мойнына алғаны жөн", – делінген мәлімдемеде.
Өткен аптада Ақ үй Гарвард университетіне талаптарын жіберген. Онда университетке кемінде 2028 жылға дейін федералдық қадағалау енгізу, шетелдік студенттерді қабылдау жүйесіне аудит жүргізу және де әралуандықты мойындау мен тең мүмкіндікті қамтамасыз ету саясаты мен бағдарламаларын жабу қарастырылған.
AP агенттігінің жазуынша, бұған қоса Трамп әкімшілігінің Гарвардқа қойған талаптары арасында университеттің, оқытушылар мен оқу орны басшылығының әралуандыққа деген көзқарасын тексеру және кампус аумағында бетперде тағып жүруге тыйым салу да бар. Журналистер бетпердеге тыйым салу талабы палестиналықтарға қолдау көрсетіп наразылық білдіретіндерге қарсы бағытталған дейді.
Гарвард университетінің президенті Алан Гарбер оқу орны үкіметтің талаптарына келіспейді деп мәлімдеді. "Университет өз тәуелсіздігін тәрк етпейді және конституциялық құқықтарынан бас тартпайды", – деді Гарбер.
Университет өкілдері Ақ үй университет қауымдастығын бақылауды ұстағысы келеді деп есептейді.
Гарвард Трамп әкімшілігінің талаптарына мойынсұнудан ашық түрде бас тартқан алғашқы элиталық жоғары оқу орны болып отыр. Наурыз айында АҚШ үкіметі Колумбия университетін қаржыландыруды 400 миллион долларға қысқартқан еді. Оқу орнының өкілдері бұл мәселе бойынша Ақ үймен "белсенді диалог жүргізіп", қаржыны қайтаруға тырысып жатқанын айтқан.
Бұған дейін АҚШ президенті Дональд Трамп елдегі жетекші университеттерді палестиналықтарға қолдау көрсеткен наразылықтар кезінде ұлты еврей студенттерді қорғай алмады және студенттер ортасында антисемитизмнің өсіп-өнуіне жол беріп отыр деп кінәлаған.
Украина әскері тұтқындаған қытайлар өздерін алдап соғысқа салғанын айтты
Ресей жағында соғысқа қатысып, Украина әскерінің қолына түсіп қалған Қытайдың екі азаматы Киевте баспасөз мәслихатын өткізіп, соғысқа алданып барғанын айтты.
Қытай азаматы Ван Гуанцзюнь адам іріктеумен айналысатын ресейлік маман оған жаралы жандарға жәрдем көрсететін реабилитолог боласың деген соң келіскенін, бірақ Ресейге барысымен өзін бірден армияға жібергенін айтты.
Оның отандасы Чжан Ренбо болса, әуелде Ресейге турист ретінде барған, кейін жұмыс істеп ақша табуды ұйғарғанын айтты. Ол құрылысшы болу туралы ұсынысты қабыл алғанын, бірақ кейін жағдай "тез өзгеріп, ары қарай өз еркіне өзі ие болудан қалғанын" мәлімдеді.
Екі тұтқын да Қытай билігімен байланысы жоғын айтты.
Өткен аптада Украина президенті Владимир Зеленский украин әскери күштері Ресей жағында соғысып жүрген Қытай азаматтарын қолға түсіргенін хабарлаған еді. Киев оларды айырбастау мәселесін қарастыруға дайын, бірақ тек Ресейдің тұтқынындағы украин азаматтарына айырбастайды деген ол.
Қытайдың сыртқы істер министрлігі Пекин өз азаматтарын Украинадағы соғысқа жібермегенін мәлімдеді.
- 8 сәуірде Украина президенті Владимир Зеленский Украина әскері Донецк облысында Ресей әскерінің құрамында соғысқа қатысқан екі Қытай азаматын тұтқындағанын хабарлады. Кейінірек ол Украинаның арнаулы қызметтеріне мәлім ақпарат бойынша, Ресей армиясы қатарында кемінде 155 Қытай азаматы соғысып жүр деп мәлімдеді.
- Қытай өз әскери қызметкерлерін Украинаға Ресей жағында соғысуға жібермегенін мәлімдеді.
- 2023 жылы Үндістанның ондаған азаматы Ресей әскері қатарында Украинаға қарсы соғысқаны туралы ақпарат тараған. Олардың көбі өздерін адам іріктеумен айналысатын рекрутерлер Ресейде бейбіт кәсіп бойынша жұмыс ұсынып, бірақ Ресейге жеткен соң армиямен келісімшарт жасауға мәжбүрлегенін айтқан.
Ұлыбритания Украинаға Ресей активтерінен түскен кірістен несие бөлді
Ұлыбритания Украинаға әскери техника сатып алуға 752 миллион фунт стерлинг (шамамен 991 миллион доллар) көлемінде несие бөлді. Бұл қаражат әуе қорғаныс жүйелерін, артиллерия жабдықтарын, техника жөндеуге қажет бөлшектер сатып алуға жұмсалмақ. Несие Еуроодақта бұғатталған Ресей активтерінің кірісі есебінен өтелетін болады. Аталған несие – биыл 1 наурызда Украинаға берілетіні жарияланған, көлемі екі миллиард фунттан астам көмектің бір бөлігі.
Бұл қаражат Киевке үш траншпен беріледі: біріншісі 6 наурызда, екіншісі 14 сәуірде берілді, ал үшіншісі 2026 жылы берілмек. Британ қаржы министрлігінің мәлімдеуінше, мұндай құрылым Украинаға ресурстарды басқаруда және әскери іс-қимыл жүргізуде икемділік береді.
"Біз Украинаға Ресейдің басқыншылығына қарсы тұру және Ұлыбританияның ұлттық қауіпсіздігін нығайту мақсатында қолдау көрсетуді күшейтіп жатырмыз", – деп мәлімдеді Ұлыбританияның қорғаныс министрі Джон Хили.
Дүйсенбі, 14 сәуір күні Люксембургте кездескен Еуроодақ елдерінің сыртқы істер министрлері Киевке қосымша әскери көмек көрсетуге бейіл екенін қуаттады. Атап айтқанда, Германияның сыртқы істер министрінің міндетін атқарушы Анналена Бербок Берлин Еуроодақтың Украина қарулы күштеріне екі миллион дана әскери оқ-дәрі жеткізу туралы бастамасы аясында 500 мың артиллерия снарядын жібереді деп мәлімдеді.
БАҚ: Конгрестегі демократтар Украинаға көмекті ұлғайтқысы келеді
Дүйсенбі, 14 сәуір күні АҚШ Конгресі өкілдер палатасына демократтар енгізген заң жобасы Украинаны соғыстан кейін қалпына келтіруге қаржылай көмек көрсетуді, қару-жарақ пен әскери жабдықтар сатып алуға қаражат пен несие бөлуді, оған қоса Ресейге салынған санкциялар аясын кеңейтуді көздейді. Reuters ақпарат агенттігі өз дереккөздеріне сүйеніп осылай деп хабарлады.
"Украинаны қолдау актісі" деп аталатын заң жобасы Дональд Трамп әкімшілігі Ресейді атысты тоқтатуға көндіруге талпынып жатқан шақта Конгресте Украинаның болашағына алаңдаушылық артып келе жатқанын көрсетеді, деп жазды Reuters. Екі апта бұрын бәсекелес қос партияның сенаторлары Ресей соғысты тоқтату жөніндегі келіссөздерден бас тартқан жағдайда оған қарсы жаңа санкциялар салу туралы заң жобасын Сенатқа ұсынған еді.
Республикашыл партия басым дауысқа ие болып отырған Өкілдер палатасы "Украинаны қолдау актісін" қолдай ма, жоқ па, әзірге анық емес. Алайда заң жобасының демеушілері өз мақсаты Конгрестегі екі партияның Украинаға көмек көрсету туралы заң жобасын дайындауына түрткі болатын талқылауға ықпал ету екенін айтады. Олар өз ұсыныстары ең болмағанда болашақ заң жобасына енгізіледі деп үміт артып отыр.
Конгрестегі екі партияның да өкілдерінің көпшілігі Украинаға көмек көрсету идеясын қолдайды. Президент Трамп Мәскеу Киевпен келіссөз жүргізуден бас тартқан жағдайда Ресейге қарсы санкциялар мен баж салығын енгізетінін айтып сес көрсеткенмімен, Трамп әкімшілігі әзірге Кремльмен келіссөздер жүргізуге басымдық беріп отыр.
Черногорияда "Не Молчи" қорының жетекшісі Дина Смайылова ұсталды
Черногорияда қазақстандық "Не Молчи" қорының жетекшісі Дина Смайылова (Тәңсәрі) ұсталған. Бұл туралы ол өзінің телеграм-арнасында айтты. Смайылованың сөзінше, қазір ол уақытша ұстау изоляторында отыр. Таңертең Қазақстанға экстрадициялау бойынша сот өтпек.
Смайылова құрған "Не Молчи" қоғамдық қоры Қазақстандағы тұрмыстық зорлық-зомбылықтан зардап шеккендердің құқығын қорғаумен айналысады. Қор анықтаған зорлық-зомбылық оқиғалары Қазақстанда резонанс тудырған. "НеМолчи.kz" тұрмыстық және жыныстық зорлық көрген әйелдерге мыңдаған онлайн кеңес берген. Қор жұмысы нәтижесінде жыныстық зорлық көрсетті деп айып тағылған ондаған адам сотталды. Ондаған полицей әрекетсіздік және жұмысқа немқұрайлы қарағаны үшін жауапқа тартылып, 200-ден астам полицей тәртіптік жазаға тартылды.
Ішкі істер министрлігі 2023 жылдың соңында Дина Смайылованың үстінен алты қылмыстық іс қозғалғанын, олардың арасында "алаяқтық", "көрінеу жалған ақпарат тарату" мен "жеке өмірге қол сұқпау құқығын бұзу" баптары барын мәлімдеген. Прокуратура қор мен Смайылованың есепшоттарын бұғаттаған.
Смайылова үш жылдан аса уақыттан бері отбасымен бірге шетелде тұрып жатыр. Қазақстан оған халықаралық іздеу жариялаған еді.
Смайылова бұған дейін әлеуметтік желіде "НеМолчи.kz" қорына ақша аударған қазақстандықтарды полиция тергеуге шақырып, алаяқтық туралы арыз жазуға көндіруге тырысып жатқанын айтқан. Оның ойынша, билік тұрмыстық зорлық-зомбылық мәселесін көтерген қорды жапқысы келеді.
Ал Human Right Watch ұйымы "Биліктің Смайыловаға қарсы белсенді іс-қимылға көшуі − қылмыстық әрекетті жоюдан гөрі оның ұйымының заңды жұмысын қаралау әрекетіне көбірек ұқсайды" деп, істі әділ тергеуге шақырған.
Зеленский Трампты "Путиннің не істегенін түсіну үшін" Украинаға келіп қайтуға шақырды
Украина президенті Владимир Зеленский америкалық CBS News телеарнасындағы "60 минут" бағдарламасына берген сұхбатында АҚШ президенті Дональд Трампты Украинадағы соғысқа байланысты қандай да бір шешім қабылдамас бұрын, "Путиннің не істегенін түсіну" үшін Украинаға келіп қайтуға шақырды.
"Біз сіздің ұстанымыңызды құрметтейміз. Бірақ, қандай да бір шешім қабылдамас бұрын я келіссөз жоспарын құрғанға дейін, Украинаға келіп, адамдарды, бейбіт халықты, әскери қызметкерлерді, ауруханаларды, шіркеулерді, қаза тапқан немесе зардап шеккен балаларды көріп қайтыңызшы. Келіңіз, көріңіз, сосын соғысты қалай аяқтау туралы жоспар құрайық. Оның кім екенін сонда түсінесіз", – деді Зеленский Трампқа қарата айтқан сөзінде.
Сұхбат Украинаның Кривой Рог қаласында түсірілген, ол қалада биыл 4 сәуірде Ресейдің шабуылынан 20 адам қаза тапты, арасында 9 бала бар. Сұхбат жазылғаннан кейін, жексенбі, 13 сәуір күні, Ресейдің зымыран шабуылынан Сумы қаласында 34 адам қаза тапты. Биылғы жыл басынан бері бейбіт тұрғындар арасында ең көп адам өліміне себеп болған шабуылдар АҚШ соғысты тоқтату жөніндегі ұсынысы Украина тарапынан қолдау тауып отырған шақта жасалды.
Бірқатар БАҚ Зеленский бұған қоса, Ресеймен соғыс болып жатқан үш жылда 100 мыңдай украиналық сарбаз қаза тапқанын мәлімдеді деп хабарлады. Алайда бұл Зеленскийдің тікелей сөзі емес, CBS телеарнасының бағалауы. Телеарна сондай-ақ Ресейдің кең көлемді басқыншылығы басталғаннан кейін 13 мыңдай бейбіт тұрғын қаза тапқан, оның ішінде 600-ге жуығы бала деп хабарлады. Бұл мәліметтерді БҰҰ да растаған. Сарапшылардың бағалауы бойынша, қаза тапқандар саны бұдан да көп болуы мүмкін.
Ресей басқыншылығы салдарынан кемінде 618 украиналық бала қаза тапқан
Ресей Украинаға қарсы кең көлемді басқыншылық соғыс бастағалы бері Украинада кемінде 618 бала қаза тапқан. Бұл ақпаратты 14 сәуірде Украинаның Бас прокуратурасы жариялады. Прокуратураның деректері бойынша, шамамен 1884 бала жараланған, деп хабарлады Азаттықтың Украин қызметі.
"13 сәуірде Сумы қаласына жасалған шабуыл салдарынан 11 және 17 жастағы екі ұл бала қаза тапты. Жараланған 15 баланың арасында 1-14 жас аралығындағы 7 қыз бала және 7-16 жас аралығындағы 8 ұл бала бар. 10 сәуірде Житомир облысы Озерное ауылына жасалған шабуылдан 13 жасар қыз бала жараланды. 10 сәуірде Днепропетровск облысы Никополь қаласына жасалған шабуылдан 16 жасар ұл бала жараланды", – деп жазылған 14 сәуірде Бас прокуратура кеңсесі жариялаған мәлімдемеде.
5 сәуірде Кривой Рог қаласына жасалған шабуылдан 9 бала қаза тапқан болатын.
Ресей басшылығы өз армиясы Украинадағы азаматтық инфрақұрылымдарды дәл көздеп атып, бейбіт тұрғындарды өлтіріп, ауруханалар, мектептер, балабақшалар, энергетика мен сумен жабдықтау нысандарын қиратқанын мойындамай, жоққа шығарады.
Ал Украина билігі мен халықаралық ұйымдар бұл шабуылдарды Ресей Федерациясының әскери қылмысы деп бағалап, ол шабуылдар мақсатпен жасалған деп есептейді.
Біріккен Ұлттар Ұйымының деректері бойынша, 2025 жылдың қаңтарынан наурызына дейінгі аралықта Украинада Ресей басқыншылығы салдарынан 413 бейбіт тұрғын қаза тауып, екі мыңнан астам адам жараланған. Бұл былтырғымен салыстырғанда 30 пайыз артық.
Мәскеудегі моншаға полиция рейд жасаған соң Қырғызстан СІМ Ресейдің елшісін шақыртты
Мәскеудегі "Бодрость" монша кешенінде қырғыз азаматтарының жаппай ұсталуына байланысты 14 сәуірде Қырғызстанның сыртқы істер министрлігі Ресейдің Бішкектегі елшісі Сергей Варкуновты шақыртып алып, нота тапсырған.
Сыртқы істер министрлігі мәлімдемесінде Ресей тарапына сол елдің құқық қорғау органдарының аталған операцияны жүргізу себептерін, оған қоса, азаматтарға күш қолдану фактілерін түсіндіріп беруді, ал негізсіз күш қолданылғаны анықталған жағдайда тиісті шаралар қабылдауды өтінгенін айтқан.
"Қырғыз Республикасы азаматтарының құқықтарын қорғау бойынша тиімді шаралар қабылдауды және болашақта ондай жағдайларға жол берілмеуін қамтамасыз ету жөнінде өтініш айтылды", – деп жазылған құжатта.
Азаттық радиосы Қырғыз қызметінің хабарлауынша, 10 сәуір кешке Ресей полициясы негізінен қырғызстандық мигранттар жиі баратын моншаға рейд жасаған. Сол күні моншада болған қырғыз азаматтары еш себепсіз таяқ жегенін айтып берді.
"Тіпті кім ұрып жатқанын да көрмедік. Басымызды көтеруге де мүмкіндік бермеді. Олардың қолында таяқтар мен электрошокерлер болды. Бәрімізді асүйге жинады. Сол жерде шымыр денелі ер адамдарды бөлек алып кетті. Әлсіз әрі арықтарды бір бөлмеге, ал сақалы барларды басқа бөлмеге жинады. Бір жігіттің жарты сақалын сол жерде қырып тастады. Ол қарсылық көрсеткен еді, бетінен ұрды. Біз не үшін таяқ жеп жатқанымызды түсінбедік, тіпті құжаттарымызды да сұраған жоқ", – деп айтты моншада болғандардың бірі Азаттық радиосына.
Моншада адамдарды ұрып-соғып жатқан сәт түсірілген видео әлеуметтік желі тарады. Видеода полиция қызметкерлері мигранттарды қолын артқа қайырып жатқызып, кейбірін ұрып жатқаны көрінеді.
Рейд нәтижесінде, ресми деректер бойынша, 24 адам ұсталған. Олардың кейбіріне көші-қон заңын бұзғаны үшін айыппұл салынған. Төрт адамды Ресей аумағынан шығаратыны дүйсенбі күні белгілі болған.
Ресейде 300 мыңнан астам Қырғызстан азаматы көші-қон тіркеуінде тұр. Кейінгі кезде Ресейде көші-қон заңнамасы біртіндеп қатаңдай түскен.
Украина Ресеймен Қара теңіздегі қауіпсіздікті талқылау жоспары жоғын айтты
Украинаның сыртқы істер министрі Андрей Сибига Киев пен Мәскеудің ресми өкілдері 15-16 сәуірде Анкарада Қара теңіздегі қауіпсіздік мәселелері бойынша кездесу өткізбек деген ақпаратты жоққа шығарды. Украиналық ТСН телеарнасы Сибиганың "ондай кездесу жоспарланған жоқ" деген сөзіне сілтеме жасады.
Ресей мен Украина Қара теңіздегі қауіпсіздікті талқылайтын кездесу өткізуі мүмкін деген ақпаратты бұған дейін CNN Turk телеарнасы Түркия қорғаныс министрлігіндегі дереккөздеріне сүйеніп хабарлаған. Кейінірек министрлік Анкарада өтетін кездесуге "шетелдік мемлекеттердің әскери өкілдері қатысатынын, Қара теңізде бейбітшілікті сақтау үшін әскери жоспарлау мәселелері талқыланатынын" айтқан.
Ресей мен Түркия сыртқы істер министрлері Сергей Лавров пен Хакан Фидан өткен сенбіде Анталиядағы дипломатиялық форумда Қара теңіздегі кеме қозғалысы мәселелерін талқылаған еді. 2022 жылдың шілде айында Стамбұлда Ресей мен Украина әрқайсы жеке-жеке БҰҰ-мен астық келісімін жасасқан. 2023 жылдың шілде айында Ресей Батыс елдері келісім шарттарын орындамады деп, "астық келісімінен" шығып кеткен.
Биыл наурыздың аяғында Ресей билігі Қара теңіздегі атысты "Ресей ауылшаруашылық банкіне", ресейлік азық-түлік пен тыңайтқыш өндірушілері мен экспорттаушыларына қарсы салынған санкциялар алынып тасталғаннан кейін ғана тоқтатынын мәлімдеген еді. Украина президенті Владимир Зеленский Мәскеудің бұл мәлімдемелерін манипуляция деп атаған.
ПІКІРЛЕР