Кейінгі екі айда Қазақстанда "шетел агенті" туралы заң қабылдау мәселесі жиі айтыла бастады. Ақпанда мәжіліс депутаты Ирина Смирнова мұндай заң "сыртқы ықпалды шектеуге қажет" деген.
Дегенмен әділет министрлігі Азаттыққа жіберген жазбаша жауабында парламент тарапынан мұндай заң жобасын әзірлеу ұсынысы түспегенін жазған.
“Әділет министрлігіне парламент тарапынан “Шетел агенті” туралы заң жобасын әзірлеу туралы ұсыныс түспегенін және үкіметтің заң жобалау жұмыстарының 2025 жылға арналған жоспарында да ондай заң әзірлеу көзделмегенін атап өтеміз” деп жазылған жауапта.
Ведомство жауапта десе де, заң шығару бастама құқығы президент, парламент депутаттары, үкімет пен мәжілісте бар екенін атап өткен.
Бұған дейін сарапшылар Қазақстан Ресейдегідей заң қабылдаса, үкіметтік емес ұйымдардың жұмыс аясы тарылуы мүмкін деген қауіп айтқан.
Ресейлік "шетел агенті туралы" заңға ұқсас құжатты былтыр Қырғызстан мен Грузия да қабылдаған. Осымен аттас заңдарды кейінгі жылдары Еуропа елдері де қабылдауды қолға алған.
Ал АҚШ-та мұндай заң 1938 жылдан бері бар. Атауы мен мақсаты ұқсас болғанымен, әр елдегі саяси ахуалға қарай заңның қолданылу механизмі әртүрлі. Сөз еркіндігін шектеп, азаматтық қоғамды қуғындауға ілік болған Ресейдегі "шетел агенті" туралы заңның сынға алынатыны да сондықтан.
Наурыз айының басында Vласть интернет журналы Ақордадағы дереккөзіне сүйеніп, президенттің мұндай заң жобасын ұсынуға ықыласы жоқ деп жазды . Смирнованың бастамасы парламент мәжілісінде де қызу қолдау таба қойған жоқ. Әділет министрлігі де Vласть сауалына 2025 жылдың жоспарында ондай заң жобасы қарастырылмаған деп жауап қатқан.
Қазақстанның қаржы министрлігі 2023 жылдан бері шетелден қаржы алғандарды арнайы реестрге енгізіп келеді. Биыл 18 наурызда жаңарған тізімге "Internews Network", "PaperLab", Қазақстандағы адам құқықтары және заңдылық сақтау жөніндегі бюро, "MediaNet" халықаралық журналистика орталығы, "Әділ сөз" сөз еркіндігін қорғау қоры және Reuters агенттігінің Қазақстандағы өкілдігі кірді. Бірақ тізімде Азаттық радиосы жоқ. Қазір ол реестрде 379 жеке және заңды тұлға бар.
ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ Қысым құралы ма, ашықтық па? Қазақстан да "шетел агенті" заңын жазбақ